De boerderij en omgeving

geschiedenis

De bewoningsgeschiedenis van onze boerderij en directe omgeving gaat vele eeuwen terug. Het dorp Molenrij ligt op een zogenaamde oude kwelderwal. Dit was ooit een langgerekte, evenwijdig aan de kust gelegen, zandrug in zee. Het perceel waar onze boerderij op gelegen is grenst aan de noordzijde aan een wierde, een door mensen opgeworpen heuvel om bij hoge zeewaterstanden een droge woonplek te hebben.

2500 jaar geleden
Ongeveer 2500 jaar geleden kwamen de eerste bewoners vanuit de richting van het huidige Friesland in dit gebied wonen. De meest geschikte woonlocaties waren de relatief hoog gelegen (oude) kwelderwallen. Onder andere deze kwelderwallen werden door de mens steeds verder opgehoogd om bij een stijgende zeespiegelstand droge voeten te houden. Zo ontstonden de wierden bij Molenrij.
Vroege Middeleeuwen (1500 jaar geleden)
De wierde welke aan ons perceel grenst, heeft een ouderdom die met zekerheid teruggaat tot in de vroege Middeleeuwen, ongeveer 1500 jaar geleden (gedateerd aan de hand van archeologisch vondstmateriaal).

Volle Middeleeuwen (900 jaar geleden)
Vanaf ongeveer 1100 is het grotere gebied rondom Molenrij verder ontgonnen door monniken die op de locatie van het huidige dorp Kloosterburen een klooster bouwden; het Oldenclooster. De grond waar onze boerderij op staat behoorde tot dit Oldenclooster. Korte tijd later is er een tweede klooster opgericht halverwege de huidige weg tussen Molenrij en Wehe-den-Hoorn. Dit was het Nijenklooster. De weg aan de voorzijde van onze boerderij was de verbindingsweg tussen o.a. deze twee kloosters.

Molenrij (Cloosterbuire) rond 1617

Late Middeleeuwen-Vroeg Nieuwe Tijd (± 450 jaar geleden)
Aan het eind van de Middeleeuwen is de invloed van de monniken in gebied geheel verdwenen en aan het einde van de 16e eeuw (1580/1590) zijn de meeste kloosters afgebroken.
Op oude kaarten uit het begin van de 17e eeuw is er reeds bebouwing aangegeven op onze locatie (zie afbeelding hierboven, direct linksonder de naam Luttekbroek). Vermoedelijk zijn bij de afbraak van het Oldenclooster de stenen hergebruikt voor de opbouw van een huis/boerderij op onze locatie. In deze tijd werd de naam Molenrij nog niet genoemd. De naam was toen Cloosterbuire, gelegen naast het Oudenclooster (het huidige Kloosterburen).

Begin 1700
Op de kaart van Folckers en Teijsinga uit ± 1727 wordt Molenrij (Cloosterbuuren) gedetailleerd weergegeven. Hierbij worden de namen van de eigenaren van de percelen vermeld. Onze boerderij/woning was toen in het bezit van ene Harm Jans (zie afbeelding, aan de noordzijde van de weg direct linksonder perceel Z).

Molenrij (Cloosterbuuren) rond 1727
Rond 1800
Het land behorende bij onze boerderij is, voor zover bekend, sinds ± 1773 gelegen tussen de huidige dorpen Kloosterburen en Molenrij. In 1773 is namelijk door de borgheer Willem van Ewsum van de Saaksumborg te Lutjesaaksum (Baflo) een beklemrecht opgemaakt voor deze landerijen. Rond 1800 woonde de familie Isebrants in de boerderij. Enne Isebrants Musschenga (1765-1849) heeft in 1810 de naam Musschenga aangenomen. Hij richtte een cichoreibranderij (onder andere surrogaat voor koffie) op in de schuur.

Cichoreibranden was een bloeiende business gezien het importverbod van koffie in de Franse tijd onder Napoleon. Deze cichoreibranderij is later verplaatst naar het dorpje Kruisweg (enkele kilometers westwaarts) en is als laatste in Nederland, in 1964, gesloten.

Reclame voor Musschenga’s Cichorei. De fabriek in Kruisweg is officieel in 1839 opgericht
Na 1800
In 1825 is de boerderij verkocht door E.I. Musschenga aan Jan Derks Mulder (1760-1846), pelmolenaar in Rasquert. J.D. Mulder was grootgrondbezitter in een deel van de provincie Groningen. Hij had meerdere landbouwpercelen en huizen – boerderijen in zijn bezit o.a. rondom Kloosterburen en in Molenrij. Zo was hij ook de eigenaar van de voormalige Molen aan de haven van Molenrij. De molensteen met zijn inscripties (J.D.M.) en die van zijn vrouw (G.E.E. (Grietje Everts Elema)) is nu te vinden, ingemetseld in een muur, aan de kop van de haven (zie foto).
Molensteen met initialen J.D.M. en G.E.E. ingemetseld in een muurtje aan de kop van de haven van Molenrij

De dochter van deze J.D. Mulder, Martje Jans Mulder (1796-1855), is in 1820 getrouwd met de eerste burgemeester/schout van de gemeente Kloosterburen, Hindrik Klaassens Borgman (1778-1846). Vanaf 1811 was hij de Schout en (eerste) burgemeester van Kloosterburen (zie afbeelding) tot aan zijn dood in 1846. Hij is geboren in ‘Oud Bocum’ en overleden in onze boerderij op 13 april 1846.

H.K. Borgman, Schout/eerste burgemeester van Kloosterburen. Bewoner van onze boerderij!
In 1855 komt de boerderij, na een veiling, in het bezit van Habbo Sybolts Rutger Veldman (schoonzoon van de in 1846 overleden J.D. Mulder, en tweede man van zijn dochter Anje Jans Mulder) en al lange tijd molenaar op de molen van J.D. Mulder aan de haven. Het land komt in het bezit van Jan Jacobs Faber, zoon van Anje Jans Mulder en stiefzoon van H.S.R. Veldman.
Onze boerderij (links) in ± 1903 (Copyright 2005 Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven)

Vanaf 1900
Reeds in 1903 is er een foto van het dorp Molenrij genomen, met rechts het café Hamstra, ook in gebruik als gemeente-lokaal, en links onze boerderij (zie afbeelding).

In 1905 wordt de boerderij en land verkocht door Jacobus Faber (zoon van Jacobs Faber en Martha Pieters van der Borg) en broer Pieter Faber aan E.J. Halsema en echtgenote R.W. Poelma (zie afbeelding).

De familie Halsema zal de boerderij het grootste deel van de 20e eeuw in bezit hebben.

De boerderij (rechts) in ± 1924

De boerderij en land blijven tot in de 60-er jaren in gebruik als boerderij door de familie Halsema. Allereerst betreft het een veebedrijf, later een gemend bedrijf en uiteindelijk een landbouwbedrijf. In de huidige schuur hebben dan ook Groninger blaarkoppen (koeien),Groninger paarden en ook een Groninger blaarkop stier (zie afbeelding) gestaan.

Boer Halsema (2e van links) en Groninger Blaarkop stier, in Molenrij voor 1940

In 1988 is de landbouwgrond verkocht en bij de boerderij Groot Halsum (in Kleine Huisjes) gevoegd. In 1993 is de boerderij verkocht aan de familie Donker en in 2000 zijn wij eigenaar geworden.